Wat is dementie?

Dementie is geen ziekte op zich, maar het gevolg van een hersenziekte. Door een hersenziekte takelen en sterven je hersencellen af. Dan wordt het steeds moeilijker om nieuwe kennis in je geheugen op te slaan en verlies je wat je al geleerd hebt. Dat gaat geleidelijk aan. Uiteindelijk word je helemaal hulpeloos en afhankelijk van anderen. Ook je karakter en gedrag kunnen veranderen.

Oorzaken dementie

​Er bestaan verschillende hersenziekten die dementie veroorzaken:

  • de ziekte van Alzheimer 
  • vasculaire dementie
  • Parkinsondementie
  • frontale kwabdementie
  • dementie met Lewy-bodies
  • andere, heel zeldzame hersenziekten

De meeste hersenziekten kan je niet genezen, enkel behandelen. De ziekte van Alzheimer komt het meest voor. Alle ziekten hebben eigen kenmerken en klachten.

De meeste hersenziekten ontstaan 'zomaar', maar er bestaan ook erfelijke vormen van. Die erfelijke vormen komen veel minder vaak voor, maar beginnen meestal vroeger en worden sneller erger.

Risicofactoren dementie

Er bestaan enkele factoren die het risico op dementie vergroten, zoals je leeftijd en levensstijl.

Leeftijd

Vooral oude mensen krijgen dementie. Hoe ouder je bent, hoe groter het risico wordt dat je dementie krijgt. Er bestaan ook mensen met jongdementie: dan ben je jonger dan 65. Hoe jonger je bent wanneer het begint, hoe waarschijnlijker komt het door een van die andere hersenziekten en niet door de ziekte van Alzheimer.

Levensstijl

Alles wat slecht is voor de gezondheid van je hart en je bloedvaten, is dat ook voor de bloedvaten in je hersenen. Denk maar aan een te hoge cholesterol en te hoge bloeddruk, roken, te veel alcohol drinken en te weinig bewegen. Met een ongezonde levensstijl vergroot je dus het risico op dementie. 
Het Expertisecentrum Dementie geeft 9 adviezen om zowel je hart als je hersenen gezond te houden.

Diagnose dementie

Om een diagnose van dementie te krijgen, doorloop je verschillende stappen.

Huisarts

Ga naar je huisarts als je vermoedt dat jijzelf of een gezinslid dementie heeft. Je huisarts praat met jullie en kan je een niet-pluisindex laten invullen: een eenvoudige vragenlijst. Uit de antwoorden kan je arts al vermoeden of het om beginnende Alzheimer gaat of een ander probleem. Je huisarts kan je daarna doorverwijzen naar een geheugenkliniek.

Geheugenkliniek

In de geheugenkliniek gebeurt een heel uitgebreid onderzoek:

  • een gesprek
  • een lichamelijk onderzoek
  • een neurologisch onderzoek (stap je normaal, kan je je evenwicht bewaren …)
  • een volledig bloedonderzoek
  • een scan van de hersenen
  • een neuropsychologisch onderzoek (testen je taal, rekenvaardigheden, geheugen …)

Het resultaat kan zijn:

  • Milde cognitieve stoornissen. Dan heb je nog geen dementie, maar heb je een hersenziekte die tot dementie kan leiden. Welke hersenziekte het is, kan je te weten komen door bijkomende onderzoeken.
  • Je hebt dementie, hoogstwaarschijnlijk door de ziekte van Alzheimer.
  • Je hebt dementie, maar niet door de ziekte van Alzheimer. Welke hersenziekte aan de oorzaak ligt, kan je te weten komen door bijkomende onderzoeken.
  • Het is geen dementie, maar iets anders. Bijvoorbeeld een depressie. 

Soms is de diagnose dus niet duidelijk en zijn er bijkomende onderzoeken nodig.

Biomarkers opsporen

Tegenwoordig kunnen we de ziekte van Alzheimer al behoorlijk nauwkeurig opsporen wanneer iemand milde cognitieve stoornissen heeft, maar nog geen dementie heeft. Dat kan aan de hand van enkele biomarkers.

De biomarkers voor Alzheimer opsporen, kan op 2 manieren:

  • Een ruggenprik. Via een ruggenprik wordt een klein beetje hersenvocht opgevangen. Dat vocht zit in en om je hersenen, maar ook in de ruimte rond en onder je ruggenmerg. De prik is ongevaarlijk. Je kan een ruggenprik in elk ziekenhuis laten afnemen.
  • Een amyloïd PET-scan. Dat is een speciale hersenscan. Die test kan niet in elk ziekenhuis gebeuren en is duurder dan een ruggenprik. 

Diagnose van andere hersenziekten

De ziekte van Alzheimer is de enige die we kunnen opsporen via de biomarkers. Voor de andere hersenziekten die dementie veroorzaken, kan dat nog niet. Maar uit de resultaten wordt vaak al duidelijk dat het om een van die andere ziekten gaat. De symptomen zijn ook anders dan bij Alzheimer en je hersenscans zien er anders uit. Door alle puzzelstukjes samen te leggen, komt je dokter vaak wel bij de juiste ziekte uit.

Genetisch onderzoek

Maar een heel klein aantal mensen heeft een erfelijke vorm van dementie. Hoe jonger iemand is wanneer het begint, hoe groter de kans dat het erfelijk is. Zeker als er nog andere mensen in de familie (geweest) zijn met de ziekte. Dan kan een genetisch onderzoek zekerheid brengen. Zo'n onderzoek spoort mutaties op. In dit geval zijn dat de specifieke foutjes in je erfelijk materiaal die dementie veroorzaken.

Je moet vooraf goed nadenken of je wel wil dat jijzelf, je moeder of vader daarop onderzocht wordt. Als je de mutatie hebt geërfd, dan is de kans 1 op 3 dat je zelf ook ziek gaat worden. Dan kan je het ook doorgeven aan je eigen kinderen. De resultaten kunnen dus een grote impact hebben. Daarom willen sommige mensen het weten, en anderen liever niet.

Dementie behandelen

Dementie kan je niet volledig genezen, maar wel behandelen. Met een correcte behandeling hou je langer een goede levenskwaliteit, blijven sommige symptomen beter onder controle, ga je minder snel achteruit en kan je langer thuis blijven wonen.

Geneesmiddelen

Er bestaan geneesmiddelen die de symptomen van dementie verminderen:

  • Geneesmiddelen tegen de geheugenproblemen door de ziekte van Alzheimer. Ze houden bij sommige mensen het geheugen een tijdje op peil.
  • Geneesmiddelen tegen angst, agressie, depressie rusteloosheid, slapeloosheid, hallucinaties …

Gezond leven

Wat goed is voor je hart en je bloedvaten, is ook goed voor je hersenen. Ook als je al ziek bent. Dan ga je minder snel achteruit. Dus: blijf bewegen, eet gezond, rook niet en drink niet te veel alcohol.

Bezig blijven

Ook al heb je dementie, het is erg belangrijk om geestelijk actief te blijven en onder de mensen te komen. Blijf de dingen doen die je graag doet.  

Begeleiding

In de geheugenkliniek kan je niet alleen terecht voor een diagnose, maar ook voor begeleiding. Met deze begeleiding kan je langer voor jezelf blijven zorgen en thuis blijven wonen.

Het RIZIV heeft 1 geheugenkliniek per provincie erkend om onder terugbetaling mensen met een beginnende Alzheimerdementie extra te begeleiden op die beide vlakken gedurende 1 jaar.

Omgaan met dementie

Hoewel personen met dementie veel zorg nodig hebben en volledig afhankelijk zijn van anderen, blijven ze volwassen mensen die respect verdienen.

Onderstaande aandachtspunten kunnen je helpen omgaan met personen met dementie:

  1. Respect
    Respectvol omgaan met de persoon met dementie wil zeggen dat je     hem ernstig neemt zonder betuttelend of kinderachtig te zijn.
  2. Gevoelens
    Personen met dementie voelen zich     vaak somber, boos of angstig. Het is belangrijk om dit serieus te nemen. Personen met dementie kunnen vaak apathisch zijn. Het ontmoedigt hen dat alles wat ze doen, altijd mislukt. Op de duur bestaat er een risico dat ze de moed volledig opgeven. Daarom is het nodig hen aan te moedigen om actief te blijven.
  3. Richt je op dingen die de persoon zelf nog kan.
    Bij het begin van de aandoening zijn personen met dementie vaak nog zelf-standig. Het is daarom belangrijk hen zo veel mogelijk te laten doen wat ze nog zelfstandig kunnen.
  4. Vaste structuren
    Vaste structuren stellen de persoon vaak gerust.
  5. Lichaamstaal en het prikkelen van de zintuigen.
    Hoe verder de ziekte evolueert, hoe     moeilijker het contact wordt met de persoon met dementie. Hij heeft meer hulp nodig, maar reageert tegelijkertijd minder op de personen die hem hulp verlenen. Gelukkig zijn er naast woorden ook andere vormen van communicatie. Denk maar aan aanrakingen, gezichts-uitdrukkingen, muziek of gewoon jouw aanwezigheid.
  6. Houd kinderen niet op afstand
    Het is bewezen dat kinderen een posi-tieve invloed hebben op personen met dementie. Kinderen zijn spontaan en zijn daarom minder snel beschaamd als de persoon met dementie iets doet wat algemeen niet wordt aanvaard. Vaak begrijpen kinderen een ‘verve-lende situatie’ sneller dan volwassenen. Ze kunnen bovendien voor een gezonde dosis humor zorgen.

Contact dementie

Nuttige links

Expertisecentrum Dementie Vlaanderen:

www.dementie.be

Alzheimer Liga Vlaanderen:

https://www.alzheimerliga.be/nl

Artikels